Tüp Bebek (IVF)
Tüp bebek uygulaması için sperm morfolojisi, daha önce IVF ile döllenme başarısızlığı, elde edilen yumurta sayısı vb nedenlere bağlı olarak karar verilir. IVF uygulamasında toplanan yumurtalar özel olarak hazırlamış kültür ortamına yetiştirilir. Yumurta toplama işleminden sonra daha önce hazırlanmış meni örnekleri yumurtaların bulunduğu kültür ortamına yerleştirilir. Burada spermlerin yumurtayı kendiliğinden döllemesi beklenir. Tüp bebek yöntemi ile mikroenjeksiyonu ayıran en önemli fark budur. Mikroenjeksiyon uygulamasında sperm kalitesinin kötü olması nedeniyle spermin yumurtayı kendiliğinden döllemesi beklenmez. Sperm yumurta içerisine enjekte edildikten sonra döllenme sağlanır.
Adet döneminin 2-3. günü hastaya verilen gonadotropin ilaçlarıyla yumurtaların büyümesi sağlanır. Bu ilaç tedavisinde ultrasonografi ile yumurtaların büyümesi kandaki östradiol denilen hormon düzeyi ile takip edilir. Hedef yumurta büyüklüğüne ulaştığında (en az üç yumurta 17-18mm) son olgunlaşmayı sağlamak için çatlatıcı iğne (HCG) 5000-10000 IU yapılır. Bu yönteminin süresi değişmekle birlikte tedavi ortalama 10 gün içerisinde gerçekleştirilmektedir.
Tüp Bebekte Kullanılan İlaçlar Nelerdir?
GnRH-Antagonistlerinin Kullanımı (Orgalutran ve Cetrotide): Yumurtalığın uyarılması dışarıdan verilen ilaçlarla mümkün olabilmektedir. Bu ilaçların yanında kullanılabilen ve yumurta gelişimi aşaması öncesi hazırlık süreci ve baskılama dönemine ihtiyaç kalmadan GnRH – antagonistleri adlı ilaçlarla kadının âdetinin 2 ya da 3. gününden itibaren güvenli olarak yumurta gelişimi sağlanabilmektedir. Hastanın işlem için ayırdığı süreyi ve tüp bebek tedavisinde harcadığı maliyeti azaltan antagonist tedavi yöntemi yumurtalık rezervi normal olan genç kadınlarda kullanılabildiği gibi kısıtlı yumurtalık rezervine sahip ileri yaş kadınlarda da kullanılabilir.
Klomifen Sitrat ve Aromataz İnhibitörü (Letrozole) Kullanımı: Klomifen sitrat ve letrozole ilaçları ile kadının kendi hormonlarının seviyelerini yükseltmek, yumurta geliştirici ilaçları daha az kullanarak yumurta kalitesini artırmak bu protokollerin başlıca amacıdır. Bu alternatif yaklaşımda yumurtalık rezervi azalmış kadınlarda ki az sayıdaki yumurtanın klomifen sitrat ve letrozole ilaçları kullanılarak âdetin ilk günlerinde büyümeleri desteklenmektedir. Bu uygulama klasik yöntemle kaliteli yumurta gelişimi sağlanamamış birçok ileri yaş hastada gebelik elde edilmesini sağlamıştır.
Düzenli adet gören kadınların yumurtalıklarından her ay bir yumurtanın geliştiği tahmin edilmektedir. Yumurtalık rezervinin kısıtlı olduğu aynı zamanda ilaç uyarısı ile yumurta gelişimi sağlanamayan kadınlarda son seçenek olarak her ay kendiliğinden büyüyen tek yumurta takip edilir. Bu aşamada yumurtaya mikroenjeksiyon yöntemi uygulanır. Son aşamada gelişen embriyonun uygun bir dönemde transfer edilmesiyle tedavi tamamlanır. Son zamanlarda standart hastalara da uygulayan klinikler ortaya çıkmıştır.
Yumurta gelişimi takip edilerek yeterli sayıda yumurtanın ne zaman olgunlaştığı tespit edilir. Bu aşamadan sonra yumurtaların en son gelişim basamağını tamamlamak üzere hastaya HCG enjeksiyonu (çatlatma iğnesi) yapılır. Bu enjeksiyondan 36 saat sonra yumurta toplama işlemi gerçekleştirilir. İşlem sırasında hastaya sakinleştirici verilebileceği gibi anestezi de uygulanabilir. Ortalama on dakika içerisinde toplanan yumurtalar baba adayından alınan spermlerle aynı gün döllenir. Yumurtalar toplandıktan sonra 2-3 saatlik bir dinlenmenin ardından çift taburcu edilir. Çift kullanacağı ilaçlar hakkında doktor ve ya hemşire tarafından bilgilendirilir.
Basit bir muayene işleminden farksız olan embriyo transferi gerçekleştirilmeden önce çifte transfer edilecek embriyo sayısı ve kalitesi hakkında bilgi verilir. Transfer işleminden önce tek istenilen şey anne adayının su içerek idrar torbasını bir miktar doldurmasıdır. Transfer işleminin ultrasonografi ile gözlemlenmesi için idrar torbasının bir miktar dolu olması gerekmektedir. Transfer işleminde embriyo ile yüklü olan bir katater vajen ve rahim ağzından geçirilerek rahim içerisine yerleştirilir ve embriyoları rahim içerisine bırakması sağlanır. Yerleştirme işleminden sonra geride iyi kalitede embriyo ve ya embriyolar kalmış ise çiftin onayı alındıktan sonra bu embriyolar ilerde kullanılmak üzere dondurularak saklanır.
Yumurta toplama işleminden 15 gün (transferden 12 gün) sonra kanda gebelik testi uygulaması gerçekleştirilir. Bu testin yapılacağı güne kadar tedavi uygulanan çiftin dikkat etmesi gereken konular;
Tüp Bebek Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler?
Spor ve ağır işlerden çiftin kaçınması gerekir. Günlük yaşantısına devam edebilir. Bu süre içerisinde seyahat edilebilir, hafif ev işleri yapılabilir ve duş alınabilir.
İlk iki gün içerisinde bel ve kasık ağrısı olabilir. Az miktarda da vaginal kanama görülebilir. Bu daha çok, yumurta toplarken kullanılan kalın iğnelerin vajende oluşturduğu deliklerin transfer sırasında kullanılan spekulum ile tekrar açılıp birkaç damla kanamasına ya da bağımsız bir servikal lezyondan olan az miktarda kanamaya bağlı olabilir. Her iki durumun da sonuca bir etkisi olacağı düşünülmez.
Karın şişmesi, bulantı, kusma gibi yakınmalar görüldüğünde doktorunuza bilgi verilmelidir.
Kanda HCG testi sonucu gebelik elde edildiği saptanırsa ilk gebelik ultrasonografisi yapılıncaya kadar kullanılacak ilaç düzenlemesi doktorunuz tarafından tekrar yapılacaktır.
Gebelik testi yapıldıktan iki hafta sonra yapılacak olan ilk ultrasonografi incelemesi ile çoğul gebelik, dış gebelik ve düşük gibi problemlerin erken teşhisi sağlanır.
